រឿង និទានដើមកំណើតសត្វកូនលោក

មានបក្សីម្យ៉ាងហៅថា "សត្វកូនលោក" រូបរាងស្រដៀង និងសត្វគ្រលីងគ្រលោងតែមានមាឌធំជាង គ្រលីង គ្រលោង បន្តិចសម្បុរវាក្រហមរទុះៗ ច្រើនអាស្រ័យ នៅក្នុងព្រៃ ឬព្រៃស្រោងស្រឹង។ សត្វនេះចាស់ៗខ្មែរយើងបាននិយាយតៗមកថា មានដើមកំណើតមកពីមនុស្សដូច មានរឿងដំណាលតទៅនេះ ៖ កាលពីព្រេងនាយមានកសិករពីរនាក់ប្តីប្រពន្ធ ជាមនុស្សក្រលំបាកមានកូនស្រី តូចៗ៣នាក់។ កូនទី១ចេះដងទឹកដាំបាយ កូនទី២ចេះនាំប្អូនដើរលេង កូនទី៣ចេះ រត់លេង។ ក្រោយពីពេលដែលប្តីស្លាប់ចោលទៅ នាងប្រពន្ធនៅមេម៉ាយជាមួយកូន ស្រី៣នាក់ តែងទៅកាប់អុស បេះបន្លែទូលទៅលក់នៅផ្សាររាល់ថ្ងៃ។ ថ្ងៃមួយនាង បានទៅជួបនិងអ្នកលេងស៊ីផឹកម្នាក់ដែលតែងតែដើរលួចឆក់អ្នកដំណើរជិតឆ្ងាយ បានលុយកាក់យកមកស៊ីផឹកហ៊ឺហា។ អ្នកលេងនោះកាលបើក្រឡេកឃើញនាង មេម៉ាយក៏សំដែងអាកប្បកិរិយាជាអ្នកគួរសម សួរនាងថា ចុះនាងនៅភូមិណា?ឆ្ងាយ ឬជិត? ហេតុអ្វីក៏មិនអោយប្តីជួយរែក ប្រឹងទូលម្នាក់ឯងច្រើនម៉្លេះ?នាងក៏ប្រាប់ ដោយត្រង់ថា (ខ្ញុំជាស្រីមេម៉ាយ ប្តីស្លាប់ចោលទៅ សព្វថ្ងៃក្រលំបាកណាស់ប្រឹង កាប់អុសបេះបន្លែលក់គ្រាន់បានប្រាក់កាសបន្តិចបន្តួចយកទៅទិញចំណីអាហារឲ្យ កូនស្រីបីនាក់បរិភោគ)។ឮដូច្នេះអ្នកលេងនឹកអរព្រួចក្នុងចិត្តគិតថានាងនេះមេម៉ាយ មែនប៉ុន្តែមានរូបរាងស្អាតគ្រាន់បើគួរអញតាមទៅសួរដល់ផ្ទះយកជាប្រពន្ធឲ្យបាន ហើយក៏និយាយថា “នាង! ខ្ញុំមានចិត្តអាណិតនាងណាស់ ខ្ញុំសូមជូន១០គហាបណៈ សំរាប់ទិញឥវ៉ាន់ផ្ញើកូន”។ នាងមេម៉ាយក៏ទទួលយកភ្លាម ដោយសេចក្តីត្រេកអរលុះ អុសនិងបន្លែអស់ហើយ នាងក៏ត្រលប់មកផ្ទះវិញ។ ឯអ្នកលេងក៏លបដើរមកតាម ក្រោយដើម្បីគន់មើលផ្ទះលុះពេលព្រលប់ក៏ទៅជួបឯផ្ទះនាងនិយាយត្រូវគ្នាហើយ ក៏យកគ្នាជាប្តីប្រពន្ធតទៅ។ ចាប់តាំងពីថ្ងៃនោះមក អ្នកលេងតែងចេញទៅប្លន់អ្នក ស្រុក ២-៣ថ្ងៃមកផ្ទះម្តងក៏មាន កន្លះខែមកម្តងក៏មាន។ នាងនោះមានមាសប្រាក់ ចាយបរិបូរណ៍ ស្លៀកពាក់សុទ្ធតែរបស់ល្អៗ ក៏ទៅជាចិត្តធំ ក្តៅក្រហាយ ស្អប់កូនស្រីរបស់ខ្លនឃើញមុខកូនពេលណាចង់តែយកកាំបិតមកកាប់ឱ្យដាច់ក ទាំង៣នាក់ ពេលដាំស្លឆ្អិនហើយ នាំប្តីបរិភោគតែពីរនាក់។សល់បាយក្នុងឆ្នាំង បន្តិចបន្តួច កូនទាំង ៣នាំបងប្អូនកេះកាយស៊ី ខ្លះដេកលក់ក្បែរជើងក្រានខ្លះដេក លក់នៅល្វែងផ្ទះខាងក្រៅ មូសខាំសុះពេលខ្លួន។ ពេលព្រឹកៗនាងនោះតាក់តែង ខ្លួនប្រាណទៅស៊ីផឹកនៅឯផ្សារជាមួយប្តី រាល់ថ្ងៃ។ ថ្ងៃមួយប្តីបាន និយាយរំលឹកថា “បងមានសេចក្តីអៀនខ្មាស់ មិត្តភ័ក្តខ្លាំងណាស់ ព្រោះអូនចេះតែតាមបងទៅស៊ីផឹក ឯផ្សារ ដូច្នេះបងសូមអង្វរចិត្តអូន សូមនៅផ្ទះថែទាំកូនស្រីទាំង៣នាក់ចុះ”។ ឮប្តីនិយាយយ៉ាងនេះ នាងនោះគិតថា “ប្តីអញគាត់ហ៊ឺហាណាស់ ពួកស្រីខូចក្នុង ផ្សារស្គាល់គាត់ទាំងអស់ បើអញបណ្តោយតទៅថ្ងៃមុខ គាត់នឹង បោះបង់ អញពុំខាន គួរអញរក ឧបាយសំលាប់ កូនស្រីទាំង៣នាក់ចោល កុំឱ្យគាត់មានពាក្យចាក់ដោត ថាឱ្យអញនៅចាំផ្ទះព្រោះតែកូនឡើយ”។ លុះដល់ ខែពិសាខមានភ្លៀងធ្លាក់ជោគជាំ នាងនោះនិយាយបញ្ឆោតកូនថា “កូនអើយ! កាលឪពុកឯងរស់នៅតែដល់រដូវ នេះហើយ គាត់តែងនាំ ម្តាយទៅសាបព្រោះស្រូវនៅត្រពាំងទឹកក្នុងព្រៃជិតជើងភ្នំ មានខ្ទមលំហដេកចាំស្រូវ ស្អែកនេះម្តាយនឹងយកស្រូវពូជទៅសាបព្រោះ ចូរកូន ទៅដេកចាំចាប ព្រាប លលក កុំឱ្យស៊ីស្រូវ”។ លុះព្រឹកឡើងនាងនោះនាំកូនចូល ទៅក្នុងព្រៃរហោឋានជិតជើងភ្នំ យកស្រូវទៅបាចសាច ក្នុងត្រពាំង រួចផ្តាំកូនថា “នែហងរាល់គ្នា ត្រូវនៅចាំស្រូវ កុំទៅណាឆ្ងាយ កុំទៅផ្ទះ បើទៅអញវាយ សំលាប់” ផ្តាំហើយនាងនោះទុកបាយឱ្យ១ចំអែតម្នាក់ អង្ករ៣ចាន ពោតបួនដប់គ្រាប់កូន ឆ្នាំងដី មួយ និងអំបិលប្រហុកបន្តិចបន្តួច ដោយគិតថា “យប់នេះខ្លាវានឹងមកខាំស៊ី បើមិនស្លាប់ ដោយ ខ្លាស៊ី ក៏គង់ស្លាប់ដោយអត់បាយពុំខាន”។ លុះផ្តាំកូនស្រេច ហើយក៏ត្រឡប់មកផ្ទះវិញដេកចាំមើលប្តីមកពី រកស៊ី ។ លុះប្តី មកដល់ក៏សួរថា “កូនស្រី៣នាក់ទៅដើរលេងឯណាពុំឃើញមកផ្ទះ?”។ ប្រពន្ធប្រាប់ថា “ខ្ញុំប្រើ ឱ្យទៅចាំស្រូវជាមួយ ចាស់ទុំជាច្រើន លុះស្រូវទុំទើបវាត្រលប់មកវិញ”។ ចំណែក កុមារីទាំង៣នាក់ នាំបងប្អូនយកគ្រប់ ពោតទៅកប់ តាមភ្លឺត្រពាំងពេលយប់នាំគ្នា ឡើងទៅដេកលើខ្ទម។ ឮសូរតែមាត់ដំរី ចចក ស្វាន ស្វា ស្រែកទ្រហឹងអឺងកងពេញ ព្រៃស្មសាន នាងបង មានសេចក្តី ភិតភ័យញ័រខ្លួនដូចកូនសត្វ ស្ទើរគ្មានព្រលឹងនៅ ក្នុងខ្លួនលួងប្អូនៗកុំឱ្យយំខ្លាចសត្វសាហាវ ទាំងនោះវាមកខាំសម្លាប់ ។ គ្រានោះ អារក្ខទេវតាដែលឋិតនៅក្នុងព្រៃស្មសានគិតថា “នាងម្តាយ ហេតុអ្វីក៏យកកូនតូចៗ មកប្រោសចោលក្នុងព្រៃដូច្នេះ បើអញមិនជួយកុមារទាំង៣នេះផងទេមុខជាម្រឹគ ពាលយង់ឃ្នង ស៊ីពុំខាន គួរអញសង្គ្រោះកុមារទាំងនេះទម្រាំផុតពេលរាត្រីនេះ ហើយអញនឹងក្រាបទូលសម្តេចឥន្ទ្រាធិរាជ”។ គិតស្រេចហើយ អារក្ខទេវតាសម្តែងឫទ្ធិស្រែកគំរាមពួកសត្វសាហាវឱ្យរត់ខ្ចាត់ខ្ចាយ អស់ទៅ លុះព្រឹកឡើងក៏ចូលទៅកាន់សំណាក់ទេវរាជឈ្មោះវរុណៈ នៅទិសឥសាន ដើម្បីឱ្យទេវរាជនេះ នាំដំណឹងទៅក្រាបទូលព្រះឥន្ទ្រាធិរាជ ។ វរុណទេវរាជរំពឹងឃើញថា “ការនេះមិនចាំបាច់ទៅក្រាបទូលព្រះឥន្ទ្រាធិរាជទេ ព្រោះកុមារីទាំង៣នេះ ត្រូវក្លាយខ្លួនទៅជាសត្វបក្សី” ហើយបង្គាប់ថា “ត្រូវអ្នកឯងជួយការពារ កុមារីទាំង៣ឱ្យ មធ្យ័តកុំឱ្យសត្វសាហាវបៀតបៀនបានទម្រាំវាក្លាយខ្លួនទៅជាសត្វ បើវាឃ្លានអាហារ ត្រូវនិម្មិតជាត្រីក្រឹម ទន្សាយ ខ្យងខ្ចៅ ដាក់ក្នុងត្រពាំងមួយឱ្យវាស៊ីទៅ”។ អារក្ខទេវតាត្រលប់មកវិញក៏ធ្វើតាមបង្គាប់វរុណទេវរាជ ។ ឯកុមារីទាំងបីនាក់នោះនៅចាំស្រូវបានបីយប់បីថ្ងៃ ក៏អស់អង្ករពីចាន ដែលម្តាយទុកឱ្យស៊ី ប្អូនយំរកបាយស៊ី បងបានដើរទៅបេះស្លឹកថ្នឹង ចូលទៅក្នុងថ្លុកក្តិចត្រួយត្រកួន និងដើមអំពៅដៀប យកមកចែកគ្នាស៊ី ប្អូនបង្អស់ចេះតែស្រែកយំ បងក៏នាំគ្នាចុះទៅចាប់ត្រីក្រឹម ទន្សាយធំមួយ បានមកប្រុងដុតស៊ី តែភ្លើងដែលម្តាយបង្កាត់ទុកឱ្យរលត់អស់ទៅ ក៏នាំបងប្អូនហែកស៊ីឆៅបន្តិចម្នាក់។ ប្អូនចេះតែយំកន្ទក់កន្ទេញចង់ទៅផ្ទះ បងថាមិនហ៊ានទៅទេខ្លាចម៉ែវាយ តែប្អូនទាំង២ស្រែកយំខ្លាំងពេកបងទ្រាំពុំបានក៏នាំទៅផ្ទះ ។ ឯម្តាយកាលបើឃើញកូនស្រីបណ្តើរគ្នាមកដូច្នេះ ក៏មួរម៉ៅស្រែកជេរពីលើផ្ទះថា “មេកូនចង្រៃ ! អញថា យកវាទៅប្រោសចោលឱ្យស្លាប់ព្រាត់ប្រាស់អស់ទៅ ឥឡូវ មិនស្លាប់បែរជានាំគ្នា ត្រលប់មកវិញ អញវាយសម្លាប់ឥឡូវហើយ អញមិនឱ្យហងឡើងផ្ទះសំបែងទេ” ។ នាងបងអង្វរថា “សូមអ្នកម្តាយ អាណិតកូនផងចុះ ព្រោះប្អូនចេះតែយំឃ្លានបាយ អត់២-៣ថ្ងៃមកហើយ ស៊ីតែស្លឹកឈើ ជំនួយបាយភ្លើងក៏រលត់អស់ បើម៉ែមិនឱ្យកូននៅ កូនសូមតែអង្ករ និងភ្លើងត្រឡប់ទៅវិញ សូមម្តាយកុំធ្វើបាបកូន កូនសូមទោស”។ ឯកូនប្អូននិយាយប្រាប់ម្តាយថា “ម៉ែ ! បងចាប់បានសាយស៊ីអែត” ម្តាយឮកូនប្រាប់ថា “ចាប់បានទន្សាយស៊ីឆ្អែត” ក៏រឹតតែមួរម៉ៅខ្លាំងណាស់ទៅទៀត ជេបញ្ចោរថា “មេកូនចង្រៃ ! វាបានទន្សាយ ចែកគ្នាស៊ី ម្តេចមិនយកឱ្យអញស៊ីផង”។ និយាយតែប៉ុណ្ណេះ ក៏ស្ទុះទៅវាយកូនទាំងបីនាក់ ធាក់ច្រំបណ្តេញឱ្យទៅព្រៃវិញ របស់អ្វីបន្តិចបន្តួចក៏មិនឱ្យសោះ ប៉ងឱ្យតែស្លាប់បាត់បង់ទៅ ។ គួរឱ្យអាសូរកុមារីទាំង៣នាក់នោះពន់ពេក ម្តាយ វាយបែកឈាមហូរសស្រាក់ក៏នៅតែមិនបាត់វាចាថា “ម៉ែៗ !” ឥតដឹងថាម្តាយប្រុងសម្លាប់ខ្លួនចោលសោះ។ ឯកុមារីប្អូនចេះតែអួតប្រាប់ម្តាយថា “បានសាយស៊ីអែតៗ ” ។ ម្តាយឮដូច្នេះរឹតតែវាយខ្លាំងថែមទៀត ។ នាងបងប្រឹងអូសទាញប្អូនទាំងពីរនាក់ទៅដោយគិតឃើញថា បើទ្រាំនៅ មុខតែម្តាយសម្លាប់មិនខាន ហើយនាំគ្នាទៅនៅក្នុងខ្ទមដដែល ដោយគ្រាំគ្រាដោយម្តាយវាយសំពងក៏សន្លប់បាត់ស្មារតី ទាំងបីនាក់ ។ អារក្ខទេវតា កាលបើឃើញដូច្នោះ ក៏យកទឹកមកប្រោះព្រំកុមារីទាំង៣នាក់ឱ្យមានស្មារតីឡើងវិញ ។ កុមារីទាំងបីនាក់ លុះដឹងស្មារតីឡើងវិញ ស្រែកទ្រហោយំទាំងអស់គ្នា ឯនាងបងក៏ចុះទៅ ចាប់ត្រីក្រឹម ទន្សាយ និងរាវរកខ្ចងមកហែកចែកបងប្អូនស៊ីជំនួសបាយជានិច្ចរាល់ថ្ងៃ ត្រីនិងខ្ចងខ្ចៅចេះតែមានមិនអស់ ព្រោះទេវតានិម្មិតអោយ កាលណាថ្ងៃក្តៅល្អ ស្រង់មកហាលឱ្យតែក្រៀមៗ វាយបំបែកហែកចែកគ្នាស៊ីទៅ ។ នាងបងនិយាយកៀកកប្អូនលួងលោមថា ៖ “អូនអើយ ! យើងទាំង៣នាក់នេះពុំបានជួបមុខម៉ែទៀតទេ ព្រោះគាត់មានប្តីថ្មីទៀត បានជាគាត់ស្អប់យើង ហើយរករឿងសម្លាប់យើងចោល យើង កុំសង្ឃឹមថា មានជីវិតរស់នៅតទៅមុខទៀត ណាមួយសំពត់អាវមានតែមួយម្នាក់សំរាប់ស្លៀកដណ្តប់ ឥឡូវនេះដាច់ អស់ហើយ តទៅមុខយើងនឹងរងារអោបក្បាលជង្គង់ ហើយនឹង អាក្រាតកាយ នៅតែខ្លួនទទេ ដូចសត្វតិរច្ឆាន”។ អំពីពោតដែលនាងបានដាំជុំវិញភ្លឺត្រពាំងនោះ បាន៣ខែមានផ្លែចាស់ខ្ចី សត្វជ្រូក ក្តាន់ ស្វា កំប្រុក ពុំហ៊ានទៅស៊ីឡើយ ព្រោះអារក្ខទេវតាតែងថែរក្សា នាងបងតែងទៅបេះយកមកបរិភោគ ជាមួយនិងត្រីក្រឹម ទន្សាយ ហើយនិងខ្យងខ្ចៅ។ លុះបាន៦ខែ កុមារីទាំង៣នាក់ស្រាប់តែដុះរោមចេញពេញខ្លួន ដៃសងខាងដុះចេញទៅជាស្លាបទទះហើរទៅដល់ចុងឈើចាប់ប្រតោង បេះផ្លែ ឈើបានទាំងអស់គ្នា តែហើរទៅឆ្ងាយពុំរួច បបូរមាត់ដុំចេញទៅជាចំពុះ រីឯមាត់និយាយភាសាមនុស្សពុំកើត គ្រាន់តែដឹងខ្លួនថា ខ្លួននៅជាមនុស្ស តែដល់និយាយ ទៅជាសំលេងសត្វ យូរៗទៅកាន់តែហើរបានឆ្ងាយបន្តិចម្តងៗ ព្រោះតាំងពីបបូរមាត់ដុះចេញទៅជាចំពុះ មិនដែលនិយាយភាសាមនុស្សសោះ តែបើមនុស្សនិយាយទៅរកអាចស្តាប់បាន ។ ឯប្តីចុងរបស់នាងជាម្តាយនៃកុមារីទាំងនោះ តែងប្រព្រឹត្តិអំពើចោរកម្មជានិច្ច ។ ថ្ងៃមួយអ្នកជិតខាងគេប្តឹងដល់រាជការៗក៏ចាប់យកទៅដាក់គុកអស់មួយ ជីវិតទៅ ។ ពេលនោះនាងជាម្តាយដេកព្រួយចិត្ត នឹកអាណិតដល់កូនកំសត់ទាំងបីនាក់ ដែលខ្លួនបានធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ហើយដើរទៅក្នុងព្រៃឃើញកូននៅរញង់ក្នុងខ្ទម ស្គាល់ច្បាស់ជាកូន ព្រោះមានទម្រង់ ជាមនុស្សនៅឡើយ តែដុះស្លាប មានចំពុះ ដូចសត្វតិរច្ឆាន ក៏ស្រែកហៅថា “កូនអើយ ! ឥឡូវម្តាយមកទទួលកូនទៅវិញ ម្តាយលែងឱ្យកូននៅក្នុងព្រៃទៀតហើយ”។ កូនទាំង៣នាក់ឮមាត់ម្តាយហៅ ស្គាល់ជាក់ជាម្តាយក៏គិតថា “ម៉ែយើងមករកសម្លាប់យើងទៀតហើយ ត្រូវយើងកុំទុកចិត្តគាត់ យើងនាំគ្នាហើរទៅល្អជាង” គិតដូច្នោះ ក៏នាំគ្នាហើរ ត្រសងទៅ ទំលើចុងឈើខ្ពស់១ដើម ស្រែកប្រាប់មកម្តាយ ដោយបំណងនិយាយថា “យើងផុតនិស្ស័យជាកូនលោកហើយ យើងទៅជាសត្វតិរច្ឆានល្អជាង អ្នកកុំមកជិតយើង” ប៉ុន្តែសំដីដែលស្រែកប្រាប់មកម្តាយនោះមិនច្បាស់លាស់ជាសំដី មនុស្សទេ ទៅជាស្រែកថា “កូនលោកៗ” ។ ម្តាយចេះតែដើរស្រែកហៅកូនទាំងបី ទាល់តែអស់កំលាំងដើរពុំរួច ណាមួយអស់អាហារ បរិភោគផងក៏ដួលស្លាប់ទៅ ។ នៅប្រទេសកម្ពុជា សត្វនេះវាតែងតែហើរមករើសខ្ចងខ្ចៅស៊ីតាមវាលស្រែ ក្បែរជើងភ្នំ ឬព្រៃស្រោង កាលណាវាផ្អើលនឹងមនុស្ស ឬសត្វដូចគ្នា វាស្ទុះហើរស្រែកយំឮថា កូនលោក កូនលោក ! លុះរាត្រីស្ងាត់វាថ្ងួចថ្ងូរមុខគួរឱ្យស្រណោះពន់ពេក ។